Pokok semambu, atau juga dikenali sebagai pokok neem (Azadirachta indica), adalah tumbuhan yang sangat berharga dalam bidang pertanian dan perubatan tradisional. Ia berasal dari India dan kini banyak ditanam di seluruh kawasan tropika, termasuk di Malaysia. Salah satu kegunaan utama pokok semambu adalah sebagai agen kawalan serangga perosak yang mesra alam dan tidak berbahaya kepada manusia serta haiwan.
 |
| Daun Pokok Semambu (Neem) | Kredit Gambar: cultivatornatural.com |
Kandungan Aktif Dalam Pokok Semambu
Daun, biji, kulit, dan minyak yang diekstrak daripada pokok semambu mengandungi bahan aktif yang dipanggil azadirachtin. Azadirachtin adalah sejenis sebatian yang berfungsi sebagai penghalau serangga, racun serangga, serta mempengaruhi pembiakan serangga. Selain itu, pokok semambu juga mengandungi sebatian lain seperti nimbin, nimbidin, dan salannin yang turut membantu dalam kawalan serangga.
Cara Pokok Semambu Bertindak
Azadirachtin dalam pokok semambu menghalang serangga daripada memakan daun tanaman. Ia juga mengganggu kitaran hidup serangga dengan mempengaruhi keupayaan serangga untuk bertukar kulit dan membiak. Sebagai contoh, serangga seperti ulat perosak, belalang, dan kutu daun akan mengalami gangguan hormon apabila terdedah kepada sebatian dari pokok semambu, menyebabkan kematian atau ketidakupayaan untuk bertelur.
Pokok semambu juga bersifat sebagai penghalang serangga secara fizikal. Serangga yang hinggap pada daun atau kawasan yang dirawat dengan ekstrak semambu tidak akan tertarik untuk makan, malah akan meninggalkan kawasan tersebut. Ini menjadikan semambu pilihan yang baik untuk kawalan serangga tanpa perlu menggunakan racun kimia yang boleh mencemarkan alam sekitar.
Kaedah Menggunakan Pokok Semambu
Terdapat beberapa cara untuk menggunakan pokok semambu sebagai kawalan serangga. Antaranya ialah dengan menyediakan semburan daripada daun semambu. Daun semambu dikumpulkan, dikisar, dan dicampur dengan air untuk menghasilkan semburan semula jadi. Campuran ini boleh disembur terus pada tanaman yang terdedah kepada serangan serangga. Penggunaan semburan ini perlu dilakukan secara berkala, terutamanya selepas hujan, untuk memastikan keberkesanannya.
Selain semburan daun, minyak semambu juga boleh digunakan. Minyak ini biasanya diekstrak daripada biji pokok semambu dan boleh didapati dalam bentuk komersial. Minyak semambu lebih tahan lama dan boleh dicampur dengan air serta disembur ke atas tanaman. Ia berkesan dalam mengawal pelbagai jenis serangga perosak seperti kutu, lalat buah, dan kumbang perosak.
 |
| Organic Garden Neem Oil digunakan untuk mengawal seranggan perosak |
Kelebihan Pokok Semambu Sebagai Kawalan Serangga
Penggunaan pokok semambu sebagai kawalan serangga mempunyai banyak kelebihan berbanding racun serangga kimia. Pertama, ia mesra alam dan tidak meninggalkan sisa toksik yang merbahaya kepada tanah atau air. Kedua, ia selamat digunakan pada tanaman makanan kerana tidak beracun kepada manusia. Tambahan lagi, penggunaan semambu tidak menyebabkan ketahanan serangga perosak terhadap racun, seperti yang sering berlaku dengan racun kimia.
Pokok semambu juga membantu meningkatkan kesihatan tanaman. Sebagai tambahan kepada kawalan serangga, ia mempunyai ciri-ciri anti-kulat dan anti-bakteria yang boleh melindungi tanaman daripada jangkitan penyakit. Daun semambu yang digunakan sebagai baja organik juga boleh memperbaiki struktur tanah serta menambah kandungan nutrien dalam tanah, seterusnya membantu pertumbuhan tanaman yang lebih sihat.
Cabaran dan Kekurangan
Walaupun pokok semambu mempunyai banyak manfaat, terdapat beberapa cabaran dalam penggunaannya. Pertama, ekstrak semambu perlu digunakan secara berkala kerana ia mudah larut apabila terkena hujan. Kedua, keberkesanan pokok semambu mungkin memerlukan masa yang lebih lama berbanding dengan racun serangga kimia yang bertindak segera. Oleh itu, petani perlu bersabar dan menggunakan kaedah ini dengan konsisten untuk melihat hasil yang terbaik.
Selain itu, penyediaan ekstrak semambu secara manual memerlukan tenaga dan masa. Penggunaan dalam skala besar mungkin memerlukan sokongan teknologi atau peralatan tambahan untuk meningkatkan kecekapan.
Kesimpulan
Pokok semambu merupakan pilihan yang ideal untuk petani yang ingin mengamalkan pertanian mesra alam dan lestari. Dengan menggunakan bahan semula jadi daripada pokok semambu, petani dapat mengawal serangga perosak tanpa mencemarkan alam sekitar atau merosakkan kesihatan manusia. Walaupun terdapat cabaran, manfaat pokok semambu dalam jangka masa panjang adalah jauh lebih besar, menjadikannya satu aset penting dalam pertanian moden di Malaysia.